Կարմիրը պատերազմի ու սիրո դրոշի գույնն է. Հովիկ Աֆյան

Երիտասարդ գրող Հովիկ Աֆյանի «Կարմիր»  գիրքը դեկտեմբերի 1-ին ճանաչվել է տարվա  «Լավագույն գեղարվեստական գիրք»՝ հաղթելով TCK Publishing-ի կազմակերպած միջազգային մրցույթում։ Նշենք, որ այս  առցանց կայացած մրցույթին ներկայացված հարյուրավոր գրքերի մեջ «Կարմիր»-ը միակ գիրքն է եղել Հայաստանից։ «Կարմիր» գրքի ստեղծման, վերնագրի ու մրցույթի մասին Ditarkum.info-ն զրուցել է գրքի հեղինակ Հովիկ Աֆյանի հետ:

-«Կարմիր»-ը գրվեց պատերազմից առաջ, կա՞ր նման կանխատեսում, թե՞ պարզապես մենք միշտ ենք պատերազմի մեջ, ու նման գրքերը միշտ են ակտուալ։

-Աշխարհն ու հատկապես դրա մեր մասն այնպիսինն է, որ պատերազմ կանխատեսելու համար ամենևին պարտադիր չէ մեծ գուշակ լինել: Ես դա անվանում եմ ոչ այնքան կանխատեսում, որքան վստահություն, որ պատերազմը երբեք չի ավարտվում, այն էլ այն պատերազմները, որոնք ոչ միայն երկրի սահմանների վրա են, այլև մեր քաղաքներում են, մեր տներում են ու հատկապես մեր ներսում են: Չեմ ուզում ասել, որ պատերազմի մասին գրքերը միշտ են ակտուալ, առավել ևս միշտ են ակտուալ լինելու, բայց պատերազմը գրականության այն թեման է, որի մեջ գրողի առջև բացվում է մարդը՝ իր ամբողջ ուժով ու տկարությամբ: Ու ստացվում է մի աբսուրդ բան. գրողն իր ողջ մարդկային էությամբ վանում է պատերազմը, բայց միևնույն ժամանակ ժպտում՝ իր առջև բացված մարդու հոգու բոլոր ծալքերից:

-Գրականությունը մշտապես խոսել է պատերազմի մասին։ Հիմա երիտասարդ գրողները բավականին ակտիվ են։ Տարբեր վերնագրեր կան, բայց «Կարմիր» չէի հանդիպել դեռևս։ Ի՞նչ կասեք, կարմիրը կյանքի՞, թե՞ պատերազմի ու արյան գույն։

— Արդեն ասել եմ ու հենց գրքում: Կարմիրը պատերազմի ու սիրո դրոշի գույնն է: Գիտեք, պատերազմն ինքը կյանքն է: Չկա կյանք, որտեղ չկա պատերազմ, կռիվ: Մարդն իր ծննդյան օրից կռվում է՝ տարբեր տարիքներում տարբեր բաների համար: Ընդ որում, սերն էլ ես համարում եմ կռիվ, քանի որ սիրելիս դու պատերազմ ես սկսում ինքդ քո դեմ: Ուրեմն կարմիրը կյանքի գույնն է, որն առանց պատերազմի չի լինում, իսկ պատերազմն էլ առանց սիրո չի լինում, քանի որ եթե ոչ մեկը չսիրի՝ ոչ մեկը չի պատերազմի հանուն սիրելի մարդու, կամ սիրելի երկրի:

-«Կարմիր»-ը միջազգային արձագանք կունենա՞։ Նկատի ունեմ՝ կթարգմանվի՞ այլ լեզուներով, և եթե այո՝ մոտավոր ի՞նչ ժամկետներում և քանի՞ լեզվով եք նախատեսում։

— Ես հուսով եմ, որ կունենա ու կթարգմանվի: Ինքս, սակայն, դրա հետ կապ չունեմ։ Հրատարակիչ «Անտարես» ընկերությունը գիտեմ, որ արդեն իսկ որոշ պայմանավորվածություններ ունի ու շարունակում է ձեռք բերել, որպեսզի «Կարմիր»-ը հնարավորինս շատ լեզուներով կարդան: Կարծում եմ՝ հաջորդ տարի արդեն նորություններ կունենանք այս առումով, ինչի համար շատ ուրախ եմ, քանի որ ես ուզում եմ, որ «Կարմիր»-ը թարգմանվի ոչ թե որովհետև հեղինակը ես եմ, այլ քանի որ ուզում եմ, որ այս պատմությունը կարդան նաև օտարները:

— Ձեր էջում բավականին ակտիվ խոսեցիք «Կարմիր»-ի միջազգային մրցույթին մասնակցելու մասին՝ կոչ անելով քվեարկել, եթե հավանում են։ Ուզում եմ իմանալ՝ արդյո՞ք արտասահմանցիներն էլ են քվեարկել են Ձեր գրքի օգտին։

-Անկեղծ՝ չգիտեմ: Բայց չեմ կարծում, քանի որ «Կարմիր»-ն այս պահին գոնե միայն հայերեն է, ու եթե կան արտասահմանցիներ, որոնք քվեարկել են, ապա միայն նրանք, որոնք հայերեն կարդալ գիտեն, կամ նրանք, որոնց դուր է եկել, ենթադրենք, «Կարմիր»-ի կազմը: Ընդորում, եթե նույնիսկ գրքի օգտին քվեարկել են միայն հայերը, դա ևս շատ հետաքրքրական է, քանի որ «Կարմիր»-ն այսպիսով դառնում է համահայկական մի բան։

-Երբ «Անտարեսը» Ձեզ տեղեկացրեց, որ գիրքը մասնակցում է միջազգային մրցույթի, ինչպիսի՞ զգացողություններ ունեցաք։ Սպասու՞մ էիք հաղթանակի։

-Ուրախացա, քանի որ մրցույթներ սիրում եմ: Իսկ հաղթանակի ես միշտ եմ սպասում։ Գուցե դա իմ մեծագույն թերությունն է, կամ առավելությունը, չգիտեմ: Կոնկրետ այս մրցույթում, քանի որ ժյուրի չկար ու ամեն ինչ որոշվում էր ընթերցողների քվեարկությամբ, ես մտածում էի այսպես՝ այ հիմա կպարզվի՝ «Կարմիր»-ը սիրվա՞ծ է, թե՞ ոչ։

— Մի անգամ ասել եք, որ չեք սիրում, երբ Ձեզ հարցնում են՝ ինչի մասին է Ձեր գիրքը։ Ուզում եք, որ ընթերցողները մեկնաբանեն։ Ինչպիսի՞ մեկնաբանություն չեք ցանկանա երբևէ լսել։

-Ես սիրում եմ քննադատություն, որոնք, սակայն, գրքի մասին են, ոչ թե իմ, ենթադրենք, սանրվածքի… Ցանկացած մեկնաբանություն կարող եմ լսել ու ուզում եմ լսել: Դրանց մի մասը, նրանք, որոնք գովեստի խոսքեր են, ինձ օգնում են առաջ գնալ, իսկ մյուս մասը, նրանք, որոնք խիստ քննադատական են, ինձ օգնում են թռչել:

— Որպես ընթերցող կարդացե՞լ եք Ձեր գիրքը ու ի՞նչ տպավորություններ եք ստացել ընթերցողի աչքերով։

-Այդպիսի ավանդույթ ունեմ: Գիրքս կարդում եմ 2 անգամ՝ նախքան հրատարակչին հանձնելը, երբ դեռ գիրք չէ, և նախքան ընթերցողին հանձնելը, երբ արդեն գիրք է: Չգիտեմ, բայց չեմ խաբի, դրանք ինձ դուր են գալիս:

-«Կարմիր» գրքի մասին երբ խոսում են, միանգամից ո՞ր տողն եք հիշում։

-Չգիտեմ՝ կհավատաք, թե ոչ, բայց որևէ տող չեմ հիշում: Հիշում եմ այն ցուրտ հունվարյան օրը, երբ գրեցի վերջին տողն ու դուրս եկա մաքուր օդի:

-Վերջին տողերից հետո մաքուր օդի դուրս գալը սովորությու՞ն է, թե՞ դա միայն «Կարմիր»-ի դեպքում էր այդպես։

-Չէ, սովորություն է, ընդ որում, միս ու արյուն ստացած։ Աշխարհում երկու գրողական զգացողություն կա, որն ամենաշատն եմ սիրում, երբ հասկանում եմ՝ ինչ եմ գրելու որպես առաջին նախադասություն, և երբ դուրս եմ գալիս մաքուր օդի՝ վերջինն արդեն գրած:

-Ի՞նչ կասեք որպես ամփոփում։

-Վերջում ուղղակի քաղցր կյանք եմ մաղթում Ձեզ ու բոլորին: Դա իմ նոր գրքի վերնագիրն է։